Ofschoon zich al meer dan een dozijn originals in onze collectie oorlogsprenten van Jan Sluijters Sr. bevinden, meenden we toch de in deze publicatie opgenomen oorlogsprenten integraal fotografisch te moeten toevoegen aan de objectbestrijding. Al was het maar om de lezer te laten genieten van de (litteraire èn culturele) rijkdom van deze kant van de productie van Jan Sluiters Sr.
Deze toevallige publicatie vraagt daarnaast om een bijzondere toelichting. Ralph Keuning – directeur Museum de Fundatie – schreef zijn inleiding bij deze publicatie als volgt:
In 2011 nodigde ik de kunstenaar Rob Scholte uit om een tentoonstelling te maken in Kasteel het Nijenhuis. Scholte nam met voortvarendheid de stijlkamers in bezit met Silc Cut: veel recente schilderijen, beelden en kleden waaruit het museum met steun van de BankGiro Loterij het titelwerk voor zijn collectie verwierf. Scholte en ik zijn generatiegenoten en tijdens de voorbereiding bleek dat wij beiden een voorliefde delen voor geëngageerde kunst. Bij een bezoek aan zijn atelier toonde hij mij een reeks litho’s van de hand van Jan Sluijters, een complete serie in zijn bezit, oorlogsprenten, 77 werken, met een genadeloos commentaar op de Eerste Wereldoorlog en de rol van Nederland daarin. Sluijters maakte deze prenten voor De Nieuwe Amsterdammer tussen 1915 en 1919.
Jan Sluijters (‘s-Hertogenbosch 1881 – Amsterdam 1957), vooral bekend als modernist en societyschilder, laat zich in deze reeks zien als maatschappijkritisch activist. Museum de Fundatie bezit een aantal schilderijen van zijn hand, voornamelijk portretten met als hoogtepunt een, in zijn oeuvre uniek, naar kubisme neigend stilleven. Tot het moment in Scholtes atelier, was Sluijters in mijn beleving een exponent van de ‘l’art pour l’art’: een virtuoos schilder, pendelend tussen experiment en portret met een wakker oog voor exotisch vrouwelijk schoon. Een exemplarisch product
van de ‘Belle epoque’, het type kunstenaar dat ook nu nog een groot publiek weet te behagen. De Jan Sluijters van de prenten van Scholte is heel anders. Hij vliegt je naar de strot met filerende politieke analyses en een genadeloze weergave van het kwaad, dat oorlog veroorzaakt en in stand houdt.
Zijn prenten werden als bijlage meegegeven in De Nieuwe Amsterdammer en waren dus ook bedoeld voor de verspreiding onder een groot publiek. Agitprop, om meningen te vormen en te veranderen. De maatschappelijke rol die de kunsten vanaf de romantiek van zich af hadden geschud op weg naar hun autonomie werd door Sluijters in deze reeks hernieuwd omhelst. Buitengewoon omdat zijn schilderkunst zich juist zo nadrukkelijk nestelt in het veilige domein van de schoonheid.
Juist dit dilemma in de kunst: het positie kiezen tussen artistieke vrijheid en maatschappelijk engagement; tussen kunst in de rol van begeleider van de macht / tegenmacht of als vluchtheuvel voor gedachtenarcadia, is een steeds terugkerend onderwerp in het tentoonstellingsprogramma van Museum de Fundatie. Sluijters in zijn spagaat tussen zijn autonome schilderijen en zijn oorlogsprentenreeks sloot prachtig aan bij dit thema en er waren zelf directe verbindingen te leggen met ons eerdere programma. Vooral werk van de in 2009 in Museum de Fundatie gepresenteerde
Berlijnse dadaïst en fotomonteur John Heartfield vertoont veel overeenkomsten met de serie van Sluijters. Heartfield, antifascistisch strijdend kunstenaar, was via zijn covers voor het veelgelezen tijdschrift Arbeiter Illustrierter Zeitung, in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw, een invloedrijk criticaster van het opkomend nationaalsocialisme. Hij koppelde engagement aan artistieke vernieuwing en geldt met zijn kompaan George Grosz, die in 2010 in Museum de Fundatie werd getoond, als de uitvinder van de fotomontage.
U begrijpt wij wilden de oorlogsprenten van Sluijters tentoonstellen en liefst verwerven voor onze collectie. Dat laatste lukte met hulp van de BankGiro Loterij. Het boek bij de tentoonstellingen met teksten van Rob Scholte, Anton Kruft en Hans van Lith heeft u nu in uw hand.
De energieke inspirator van de tentoonstelling en het boek, Rob Scholte wil ik zeer danken. Zijn betrokkenheid leidde tot een jarenlange zoektocht die resulteerde in een complete serie prenten. Het is geweldig dat hij ze heeft laten ‘landen’ in Museum de Fundatie. Anton Kruft, voorzitter van de Stichting Studiecentrum Eerste Wereldoorlog, en Hans van Lith, lid van de Western Front Association Nederland, ben ik erkentelijk voor hun hulp en voor hun bijdragen in dit boek waarmee de oorlogsprenten van Sluijters zijn voorzien van de zo noodzakelijke historische inbedding.
Museum de Fundatie kan zijn ambitieuze tentoonstellingsprogramma alleen maar realiseren dankzij de provincie Overijssel, de gemeente Zwolle, de BankGiro Loterij en onze sponsors en vrienden. Wij zijn hen dankbaar voor hun niet aflatende betrokkenheid.
Ralph Keuning
Directeur Museum de Fundatie
Aan bovenstaande valt weinig toe te voegen. Dus kijker – scrol gedachteloos langs de tientallen foto’s en – geniet, verbaas je, erger je of bedenkt je eigen commentaar. Wij weten zeker dat u net zo ‘gepakt’ wordt als de Directeur van het Museum de Fundatie.
